Wanneer duurt een strafzaak te lang?
Iedereen weet dat gerechtelijke procedures tijd vragen. Onderzoek moet grondig gebeuren, alle betrokken partijen moeten worden verhoord en vaak komen er stapels bewijsstukken en expertises bij kijken.
Maar wat als een strafzaak blijft aanslepen?
Voor verdachten betekent het ondergaan van een strafzaak soms jarenlang leven in onzekerheid, vaak met zware psychologische druk, reputatieschade of allerhande beperkingen in het dagelijkse leven.
Voor slachtoffers en de samenleving betekent het dat gerechtigheid uitblijft. Het vertrouwen in justitie en de goede afloop van de zaak kan er zwaar onder lijden.
Daarom zegt het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens duidelijk: iedereen heeft recht op een proces binnen een redelijke termijn.
Nieuwe wet: een ‘noodrem’ voor extreme vertraging
Sinds april 2024 voorziet de Wet Strafprocesrecht I in een nieuw mechanisme. Rechters kunnen in heel uitzonderlijke omstandigheden – beslissen om een strafzaak volledig stop te zetten wanneer de vertraging extreem groot en onaanvaardbaar is.
Tot dan konden rechters meestal enkel de straf verminderen, zelfs wanneer de procedure buitensporig lang duurde. Met de nieuwe wet bestaat er dus een bijkomende “noodrem”.
Wat zegt het Hof van Cassatie?
Het hoogste gerechtshof in België, het Hof van Cassatie, sprak zich in 2025 vier keer uit over dit thema. Hun boodschap:
- Niet alleen tellen in jaren. Een zaak die tien jaar duurt, is niet automatisch te lang.
- De impact is doorslaggevend. Belangrijk is wat de vertraging heeft veroorzaakt: verlies van bewijs, aantasting van de rechten van verdediging, zware psychologische gevolgen…
- Stopzetten blijft uitzonderlijk. Alleen als de vertraging echt niet meer te verantwoorden is, kan een strafzaak volledig verdwijnen.
Wat betekent dit concreet?
Voor verdachten volstaat het dus niet om enkel te wijzen op de duur van de procedure. Er moet ook worden aangetoond welke concrete gevolgen de vertraging heeft gehad: verloren getuigen, psychische druk, schade aan het professionele of persoonlijke leven …
Voor slachtoffers en de samenleving geldt dat het stopzetten van een strafzaak zeer uitzonderlijk zal blijven. Het mechanisme is bedoeld om misbruik of eindeloze vertragingen tegen te gaan, niet om straffeloosheid te creëren.
Waarom dit thema actueel is
De wetgever heeft de verjaringstermijnen van strafzaken de voorbije jaren verlengd. Daardoor is de kans dat een dossier gewoon “verjaart” sterk verminderd. Het nieuwe sanctiemechanisme zorgt ervoor dat ook bij buitensporige vertraging rechters een grens kunnen trekken.
Of die nieuwe bevoegdheid in de praktijk ruim of eerder strikt zal worden toegepast, zal de komende jaren duidelijk worden. Wat vaststaat: de vraag “wanneer duurt een strafzaak te lang?” wordt belangrijker dan ooit.
👉 Meer weten? Lees onze uitgebreide noot in het Tijdschrift voor Strafrecht (jaargang 2025, afl. 6) of neem gerust contact op met ons kantoor voor meer duiding.